زندگینامه یاسمن فرزان :
دكتر ياسمن فرزان، فيزيكدان جوان پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي به عنوان برنده نخستين دوره جايزه دانشمند جوان اتحاديه بين‌المللي فيزيك محض و كاربردي(آيوپاپ) در زمينه تئوري فيزيك ذرات معرفي شد.گفتني است، اعتبار علمي اين جايزه كه از سوي عالي‌ترين نهاد علمي دنيا در رشته فيزيك به وي اعطا شده، يكي از باارزش‌ترين جوايز علمي كسب شده توسط فيزيكدانان كشور است.
اين فيزيكدان جوان در زمان تحصيل در دبيرستان به عنوان اولين دختر المپيادي ايران در رشته فيزيك در المپياد بين‌المللي فيزيك شركت كرد و پس از آن تحصيلات كارشناسي و كارشناسي ارشدش را در ايران پشت سرگذاشت، همچنين وي تحصيلات دكتري و تحقيقات خود را در يك مركز تحقيقات بين‌المللي در ايتاليا و دانشگاه استنفورد زيرنظر دو نفر از بهترين فيزيكدان‌ها گذرانده و علي‌رغم امكان ادامه فعاليت در مراكز تحقيقاتي خارجي به كشور بازگشته و در اين مركز علمي فعاليت دارد.
دكتر ياسمن فرزان مي‌‌گويد: در سال 1369 وارد دبيرستان فرزانگان (تيزهوشان) در تبريز شدم و در سال 1372 به عنوان اولين دانشجوي دختر ايراني در قالب تيم پنج نفره المپياد بين‌المللي فيزيك در اين مسابقات دانش‌آموزي كه در چين برگزار شد، شركت كردم. در اين مسابقات ضمن كسب مدال نقره و تقدير به عنوان بهترين دانش‌آموز دختر شركت‌كننده انتخاب شدم. تيم ما در آن مسابقات پنجم شد و اين بهترين رتبه‌اي بود كه ايران تا آن زمان به دست آورده بود سپس در سال 1373 در دانشكده فيزيك دانشگاه صنعتي شريف ثبت‌نام كردم، استاد ناظر من دكتر فرهاد اردلان بود كه من را به فيزيك ذرات علاقمند كرد و در سال 1377 تحصيلات كارشناسي خود را به اتمام رساندم.
دكتر فرزان، در ادامه مي‌‌گويد: پس از يك سال در سال 1380 همسرم - دكتر شيخ‌جباري، فيزيكدان جوان پژوهشگاه و برنده جايزه عبدالسلام ICTP و جايزه فيزيك سازمان كنفرانس اسلامي در سال 2007 - يك بورس فوق‌دكتري در دانشگاه استنفورد گرفت و من وي را در سفر به آمريكا همراهي كردم. پروفسور مايكل پسكين رييس گروه نظري مركز شتاب دهنده خطي استنفورد (SLAC) كه پيش از سفر با وي تماس داشتم، مرا تشويق كرد تا تز خود را به عنوان مهمان در موسسه آنها تكميل كنم. هنگامي كه در آمريكا بودم با استاد ناظر خود مقالات متعددي نوشتيم و در همان حال از فضاي علمي بي نظير مركز نيز بهره مي‌‌بردم. اگر چه من در چندين دوره در مورد تئوري ميداني و ابر تقارني (توازني) شركت كردم. اما پرسيدن سوال و آموختن نكات ظريف اين موضوعات از پسكين كه خود نويسنده بهترين كتاب دانشگاهي در زمينه تئوري ميداني است، فرصتي بود كه من هميشه به آن افتخار مي‌كنم.
وي افزود: در سال 1383 به ايتاليا بازگشته و از تز خود دفاع كردم و پس از آن اگر چه از چندين موسسه در سراسر جهان از جمله دانشگاه كاليفرنيا( UCLA)، دانشگاه‌هاوايي و ساكلي فرانسه بورس فوق دكتري داشتم، ترجيح دادم به ايران باز گردم و در پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي كار كنم
ياسمن فرزان هم مثل خيلي از محققين كشور دوست دارد روي كوچكترين ذرات هستي فكر كند. او هم مثل همه مردم شاد مي شود؛ اما شادي او از جنس ديگري است، جنس «نوترينو»ها؛ وقتي كه اين ذرات خنثي از خورشيد تا زمين تغيير جرم مي دهند و ثابت مي شود كه آنها هم با همه كوچكي در اين عالم براي خود جرم ، قانون، نظم و تاثير دارند.
دكتر «فرزان» جايزه جهاني IUPAP (دانشمندان جوان فيزيك ذرات) را از آن خود كرده، هرچند كه در مراسم رسمي آن كه در يك كنفرانس بين المللي و در آمريكا برگزار مي شود شركت نمي كند.
یک مصاحبه با یاسمن فرزان :
درباره جايزه تحقيقاتتان و پايه فيزيك ذرات صحبت كنيد، طوري كه افراد غيرمتخصص هم متوجه بشوند.
خودم براي اينكه اين علم را متوجه شوم از سال ۷۳ يعني سالي كه وارد دانشگاه شدم روي فيزيك و فيريك ذرات كار كردم.
دانشگاه صنعتي شريف بوديد
كارشناسي و ارشد را بله، اما براي دكترا به خارج از كشور رفتم.
كدام دانشگاه
مؤسسه سيستاي ايتاليا. بهترين اساتيد فيزيك ذرات را در آنجا شناختم و آنها باعث شدند به اين علم بيشتر علاقه مند شده و وارد پژوهش هايش شوم.
چطور شد در ايتاليا تحصيلتان را ادامه داديد
همسرم براي تحصيلات پس از دكترايش بايد به ايتاليا مي رفت؛ من هم همراه او رفتم و به دليل علاقه ام به فيزيك و اينكه بهترين اساتيد رشته «نوترينو» را در مؤسسه «سيستاي» ايتاليا مي توانستم ببينم، در همان جا و همان رشته تحصيلاتم را ادامه دادم.
فيزيك «نوترينو» چيست
از روي هر سطح و مثلاً سطوح داخل بدن هر شخص (در هر سانتيمتر مربع) چيزي حدود يك ميليون نوترينو در هر ثانيه عبور مي كند، منتها بر هم كنش ضعيفي دارند به طوري كه در طول عمر هر انسان فقط يك بار برهم كنش دارند.
خب! اين بر هم كنش ضعيف چه تاثيري در زندگي دارد و چرا شما به اين مطالعه علاقه مند شديد
كار ما در شاخه كاربردي تحقيقات نيست، ما در شاخه تحقيقات محض كار مي كنيم. تحقيقات محض درباره خواص خود ذره مطالعه مي كند و البته در اثر آزمايشاتي كه براي يافتن اين خواص انجام مي شود به نتايج تازه اي مي رسيم كه خودش مي تواند منشا يك تكنولوژي جديد باشد.ما اميدواريم اين تحقيقات خيلي زود به تكنولوژي برسد و نتيجه دهد.
وقتي اين تحقيقات ديربازده است و نمي شود درباره آنها پيش بيني مطمئني كرد، چرا رويش سرمايه گذاري مي كنند
خيلي ها از اين سؤال عصباني مي شوند؛ ولي سؤال بجايي است. اگر مقايسه شود، مي بينيم كه ميزان سرمايه گذاري در تحقيقات محض در برابر كاربردي خيلي كم است؛ ولي به تجربه دريافته اند كه همين ميزان كم هم وقتي قطع شود موتور تحقيقات خاموش مي شود و حتي تحقيقات كاربردي هم ديگر قطع مي شوند.
چه ارتباطي بين اين دو وجود دارد
هدف من به عنوان نظريه پرداز فقط مطالعه درباره خواص «نوترينو» است ولي آزمايش هايي كه انجام مي شود به پيشرفت تكنولوژي كمك مي كند.
همين www را در نظر بگيريد. هدف اوليه تحقيقات فيزيك آن دانشمندان دستيابي به تكنولوژي اينترنت نبوده؛ اما اين فناوري بعد از يكي از آزمايشات فيزيك ذرات به وجود آمد. آنها در سوئيس آزمايش ذرات انجام مي دادند و پس از اندك زماني اين آزمايش ها منجر به پيدايش www با اين همه كاربرد شد كه كاربردهاي زيادي پيدا كرد.
شما به عنوان محقق مي توانيد پيش بيني كنيد كه در آينده چه كاربردهايي از تحقيق فيزيك «نوترينو» به دست مي آيد
نه به طور مستقيم. يعني هدف ما از تحقيق اين نتيجه نيست. هدف ما فقط شناخت است؛ اما براساس همان شناخت مي توان كاربرد را هم پيش بيني كرد.
و براساس خواصي كه در «نوترينو» پيدا كرديد به كار روي آن علاقه مند شديد
بله؛ من حدس مي زنم كه «نوترينو» چنين خواصي را نشان دهد، كسان ديگري براين اساس آزمايش هايي را طراحي مي كنند و طبيعت مشخص مي كند حدس من درست است يا نه و در هر دو صورت شناخت از «نوترينو» بيشتر مي شود.
«نوترينو» در همان اول كار چه داشته كه اين همه شما را شيفته شناخت خود كرده
يكي از علل اين علاقه، وجود بهترين اساتيد «فيزيك ذرات و نوترينو» در مؤسسه اي بود كه من مطالعاتم را شروع كردم. آنها سمينارهاي بسيار جذابي را برگزار مي كردند. در ۱۰ سال اخير آزمايش هاي مختلفي طراحي شده كه خواص غيرقابل انتظاري از «نوترينو» را نشان مي دهد. نوترينوها جرم بسيار كمي دارند؛ پيش از اين مي گفتند آنها ذراتي بدون جرم هستند؛ ولي براساس كشفيات اين سال ها معلوم شده است كه نوترينوي خورشيد وقتي به زمين مي رسد به نوترينوي ديگري تبديل مي شود كه جرم كمي دارد؛ همين كشف براي دانشمندان و محققين شاخه محض، كشف بزرگي است.
«نوترينو»ها در هسته اتم هم هستند
نه؛ اينها ذرات بنيادي ديگري هستند كه مثل نوترون هسته اتم خنثي يا بدون بارند. اين ذرات به دليل جرم كمشان گريز پا هستند.
شما هم مثل «نوترينو»ها گريزپا هستيد!
نه؛ اگر گريزپا بودم كه نمي ماندم.
چطور شد كه بعد از تحقيقات و تحصيلاتتان برگشتيد
اين سؤال سختي است، بيشتر به احساس من برمي گشت.
همسرتان هم از محققين هستند، با هم همكاري هم داريد
نه، ايشان در رشته رياضي تحقيق مي كنند.
از اين جايزه كي باخبر شديد
هفته پيش اعلام شد و قرار است رسماً در كنفرانسي بين المللي در آمريكا اعطا شود كه البته من قرار نيست بروم و شايد از طريق تكنولوژي سمينارم را ارائه كنم.
وقتي به پدر و مادرتان گفتيد چه احساسي پيدا كردند
من به آن ها خبر دادم، خوشحال شدند، ولي دقيقاً نمي دانستند اين جايزه چيست، تا اينكه از ايسنا به آنها گفتند كه خيلي خوشحال شده بودند، پدر و مادرها اگر خبرها را از ديگران بشنوند بيشتر خوشحال مي شوند.
بهترين هديه اي كه مي توانيد بگيريد چيست
سلامتي پدر و مادرم.
بهترين هديه اي كه خودتان مي دهيد...
دقت مي كنم ببينم به چه چيزهايي نياز دارند.
آيا مدرسه در ايجاد علاقه شما نسبت به فيزيك مؤثر بود
بله، معلم هاي فيزيك خيلي خوبي داشتيم.
اگر رشته ديگري غير از فيزيك را انتخاب مي كرديد، چه رشته اي بود
رياضي.
در علوم انساني هم مطالعه داريد
مطالعه بله.
در حال حاضر به چه تحقيقاتي در ايران احتياج داريم
به تحقيقات محض و چندين برابر، تحقيقات كاربردي در همه زمينه هاي علمي و علوم انساني.
به نظر شما انسانيت در چيست
سؤال سختي است. من به عنوان يك محقق جواب نمي دهم، بلكه نظر شخصي يك آدم معمولي را مي گويم كه شايد هم خيلي ابتدايي باشد . به نظر من انسان ابعاد گوناگوني دارد و انسان كامل كسي است كه بتواند همه ابعاد وجود خود را به طور متناسب رشد دهد و از هيچ يك غافل نماند.
از نظر فيزيك ،حيات پيچيده است يا مرگ
حيات.
زندگي آسان است يا مرگ
رشته من قرار نيست براي پاسخ دادن به اين سؤال كمك كند. اما نظر خودم اين است كسي كه با وجود تمام سختي ها و مسائل سر راهش زندگي را انتخاب مي كند خيلي ارزشمندتر از كسي است كه مرگ را انتخاب مي كند.
عنوان كاري كه جايزه اش به شما تعلق گرفت چه بود
من بايد يك توضيحي بدهم. به مجموعه تحقيقات و كار من اين جايزه تعلق گرفت. من طرح هايي براي طراحي آزمايش هايي جهت اندازه گيري برخي پارامترهاي نوترينوها داشتم كه اين طرح ها به وسيله اساتيد اين رشته از كشورهاي آمريكا و ايتاليا نامزد دريافت جايزه شد.
آيا «آيوپاپ» به شما كمكي هم مي كند
همكاري هاي بين المللي خيلي مهم است. من associate member مؤسسه تحقيقاتي ICTP (مركز جهاني فيزيك نظري) ايتاليا هستم كه بهترين فيزيكدانان دنيا در آن فعاليت مي كنند. يكي از بهترين كمك ها همين است كه بتوانم سالي يكي ـ دو بار براي تحقيقات به ايتاليا بروم.
آرزوي شما چيست
در كار علمي ام بتوانم فكرها، طرح ها و مقالات بهتري را در آينده ارائه كنم
عکس های دکتر فرزان :
