دنیای ناشناخته حلزونها
حلزونها از جمله جانورانی هستند که در هر نقطه از زمین یافت میشوند و بیشتر آنها دارای جمعیت‌های فراوانی هستند. این جانوران را می‌توان در باغچه خانه‌ها، پارک‌ها، جنگل‌ها، بیابان‌ها و مناطق کوهستانی یافت و به عبارتی شانس دیدن آنها همیشه و در همه جا وجود دارد.
هر چند ممکن است حلزونها برای افراد عادی موجودی ساده و بدون پیچیدگی به نظر برسند و بیشتر مواقع بدون این که کمی درباره آنها دقت کنیم، بی‌تفاوت می‌گذریم اما باید گفت که حلزونها علاوه بر ساختار درونی و ظاهری بدنشان، زندگی شگفت انگیزی نیز دارند. به طوری که مطالعه روی این جانوران برای هر انسانی بسیار جالب و لذت بخش خواهد بود.
حلزونها در شاخه «نرم تنان» و رده «شکم پایان» طبقه بندی میشوند. به این دلیل که حلزونها در شاخه نرم تنان قرار دارند قبل از این که به حلزونها بپردازیم برای آگاهی بیشتر، به طور مختصر با نرم تنان آشنا می‌شویم.
نرم تنان بی مهرگانی هستند که بدن نرم دارند و بر خلاف کرم خاکی، بدن این جانوران بند‌های جداگانه ندارد.
بلکه بدن آنها از سه قسمت اصلی سر، پا و تنه یا پوشش اصلی که تمامی اعضای داخلی را در بر میگیرد، تشکیل شده است. بدن نرم این بی‌مهرگان درون پوست نرمی به نام «جبه» محافظت میشود. قسمت اصلی بدن برخی از نرم تنان آهک ترشح میکند و صدف را به وجود می‌آورد.
نرم تنان گونه‌های بسیار متنوعی دارند. بعضی گیاه خوار و بعضی گوشت خوار هستند و بعضی از آنها هم از گیاهان آبزی تغذیه میکنند. در این جانوران همه دستگاه‌های داخلی بدن مانند دستگاه گوارش، گردش خون، درد و عصب وجود دارد.
نرم تنان همه جا وجود دارند، هر چند که این جانوران در آب شیرین یا شور زندگی میکنند ولی بعضی از انواع آنها خاک‌های سفت را ترجیح می‌دهند.
در میان نرم تنان، انواع مختلف حلزون‌های صدف دار و بی صدف مانند لیسه‌ها وجود دارند که هم آبزی هستند و هم در خشکی زندگی میکنند.
بیشتر نرم تنان جزو سرپایان مانند انواع هشت پاها هستند و در دریا زندگی میکنند.
نرم‌تنان شاخه‌ای از جانوران هستند که شامل 5 رده «آمفی نورا»، «شکم پایان»، ناوپایان، دوکفه ای‌ها و سرپایان هستند. همان طور که در قبل اشاره شد حلزونها در رده شکم پایان قرار دارند.
علت این که حلزون را در رده شکم پایان قرار داده‌اند این است که تمامی قسمت زیرین بدن در واقع پای آن به شمار می‌‌رود.
حلزون‌های دریازی، ساکن آب شیرین یا خشکی هستند. توده احشایی درونی بدن اصولاً پیچ خورده است و درجه تابیدگی آن یکسان نیست. معمولاً بیشتر آنها صدف دارند و آنهایی که صدف ندارند چه خشکی یا آبزی را «لیسه» یا «راب» می‌نامند.
در ناحیه سر حلزونها، چشم و یک یا دو جفت شاخک وجود دارد.
تاکنون جانورشناسان حدود 35 هزار گونه از حلزونها را شناسایی و نامگذاری کرده‌اند. حلزونها از محیط زیست بسیار متنوعی برخوردارند بعضی از گونه‌ها در دریا و بعضی از گونه‌ها در آب‌های شیرین یا در باغ‌ها زندگی میکنند.
بیشتر انواع حلزونها از انواع گیاهان تغذیه میکنند ولی گونه‌های گوشتخوار یا همه چیز خوار هم وجود دارد.
حلزونها جانورانی شگفت انگیز هستند چرا که یک حلزون هیچ گاه گم نمی‌‌شود زیرا از غریزه ویژه‌ای برخوردار است که هر چه از جایگاه خود دور شود دوباره به راهنمایی این غریزه به همان محل باز می‌گردد. دیگر از شگفتی‌های حلزون آن است که هر چند اندامش فقط حدود 10 گرم وزن دارد ولی قادر است چیزی به وزن 450 گرم را کشان کشان روی زمین به دنبال خود ببرد. همچنین زبانی دارد که مانند سوهان صدها دندانه ریز روی آن روییده است و این همان ابزار برنده حلزون است که با آن خوراکش را قطع و ریز ریز میکند.
بدن حلزونها شامل سر، پای شکمی و توده احشایی میشود که سر دارای یک جفت بازوی حسی است.
یک پای شکمی و پهن عضلانی که نوعی عمل خزیدن را انجام می‌‌دهد و یک توده احشایی پشتی و گنبد مانند که بیشتر اندام‌های داخلی در آن جای دارند. چشم حلزون معمولاً روی دو تا شاخک روی سر قرار گرفته است. مرحله لاروی حلزون «ولیگر» نام دارد که مجهز به یک کمربند مژکی ظریف است و آن را به عنوان عضو شنا بکار می‌‌برد. قسمت پشتی ولیگر بعداً کاملاً بزرگ میشود و توده احشایی در حال رشد به سمت پشت برآمدگی پیدا میکند. اما این رشد رو به بالا در طرف راست و چپ به طور یکسان صورت نمی‌‌گیرد و نتیجه آن پیچ خوردگی توده احشایی و صدفی است که روی این توده را میگیرد.
رشد رو به بالا همچنین سبب میشود که لوله گوارشی به شکل U درآید و مخرج کاملاً به دهان نزدیک شود.
مجموعه توده احشایی ولیگر نسبت به بقیه بدن معمولاً معادل 180 درجه در خلاف جهت حرکت عقربه‌‌های ساعت می‌چرخد.
در نتیجه فضای جبه در جلو و در بالای سر قرار میگیرد، آبشش‌ها جلویی میشوند، مخرج، سوراخ‌های دفعی و تناسلی همگی در جلو قرار می‌‌گیرند و به فضای جبه باز میشوند.
تحول به صورت تابیدگی بدون تردید نوعی سازگاری با روش زندگی در حال بلوغ است.
حلزونها با عقب کشاندن بدن به درون صدف از خود محافظت میکنند و چون صدف یک دهانه بیشتر ندارد، بازشدن دهان و مخرج در یک جا نوعی مزیت محسوب میشود و دهان نزدیک‌تر به زمین خواهد بود. در عین حال با این پیچیدگی قسمت‌های سنگین بدن از سر راه دور شده، روی قسمت عقبی بدن واقع میشوند. در نتیجه مرکز ثقل طوری جابجا میشود که حرکت شکم پای صدف‌دار آسان‌تر شود.
یک حلزون هم نر و هم ماده است بنابراین میتواند در یک زمان هم تخم و هم اسپرم را تولید کند. البته برای بارور کردن تخم‌ها، حلزونها باید اسپرم‌‌های خود را با یکدیگر مبادله کنند.
به طور کلی حیوانی که هم نر و هم ماده است، نرموک نام دارد. حلزون قهوه‌ای رنگ باغچه‌ای در یک زمان حدود 80 تخم کروی زرد یا سفید رنگ روی خاک سطحی باغچه می‌‌گذارد.
حلزون میتواند بیشتر از 6 بار در سال تخم‌ریزی کند و حدود دو سال طول می‌کشد تا یک حلزون بالغ شود. /15
منبع : روزنامه اطلاعات
